مطالعه اثر رقابت ناشی از تراکم در مراحل مختلف رشد بر خصوصیات رشد و عملکرد ارقام دیررس، متوسط رس و زودرس ذرت(.zea mays l )

با فرض اینکه تمام شرایط گیاهی و محیطی مناسب باشند، حصول شرایط مطلوب مستلزم تنظیم تراکم در واحد سطح و افزایش کارایی مصرف نور می باشد. تنش رقابت ناشی از تغییرات تراکم در مراحل مختلف فنولوژیکی گیاه ذرت اثرات متفاوتی بر عملکرد گیاه دارد. لذا به منظور بررسی واکنش گیاه ذرت به تراکم، آزمایشی دردو سال زراعی1386-1385 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. آزمایش به صورت طرح کرت های نواری در سه تکرار اجراء شد. تیمارهای آزمایش شامل سه تیپ رشدی (1v = رقم دیررس (704)، 2v = رقم متوسط رس (504) و 3v = رقم زودرس (260)) همراه با تراکم در 12 سطح شامل 7 سطح ثابت که عبارت بودند از تراکم های 30 ، 50 ، 70، 90 ، 110 ، 130 و 150 هزار بوته در هکتار و 5 سطح تراکم که 40 درصد بیشتر از تراکم مطلوب هر رقم لحاظ شد. گیاهان این پنج تراکم به ترتیب در مراحل رشدی ظهور پنجمین برگ (5v)، ظهور هفتمین برگ (7v)، تاسل دهی (vt)، مرحله شیری دانه (3r) و مرحله سخت دانه (5r) به تراکم مطلوب همان رقم رسیدند. نتایج آزمایش نشان داد که با افزایش تراکم میزان کارایی استفاده از نور زیاد شد، بطوریکه برای رقم دیررس 704 در تراکم 15 بوته در متر مربع( 103/1 گرم بر مگا ژول)، برای رقم متوسط رس در تراکم 15 بوته در متر مربع( 214/1 گرم بر مگا ژول) و برای رقم زودرس در تراکم 15 بوته در متر مربع( 267/1 گرم بر مگا ژول) بود. متغیر تراکم اثر معنی داری بر اجزاء عملکرد، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی داشت . بیشترین عملکرد برای رقم دیررس در تراکم 3d(11334 کیلوگرم در هکتار)، برای رقم متوسط رس در تراکم 4d(10937 کیلو گرم در هکتار) و برای رقم زودرس در تراکم6d(7591 کیلوگرم در هکتار) بدست آمد. افزایش تراکم بیش از حد مطلوب منجر به افزایش عملکرد بیولوژیکی و کاهش عملکرد اقتصادی شد. با افزایش تراکم ارتفاع گیاه ذرت زیاد شد ولی در تراکم های خیلی بیشتر کاهش یافت. عامل تراکم و رقم اثر معنی داری بر مراحل فنولوژی داشت، بطوریکه با افزایش تراکم طول دوره تاسل دهی تا کاکل دهی در تمام ارقام افزایش یافت ولی کل دوره رشد کاهش نشان داد. عامل تراکم اثر متفاوتی بر روند تولید ماده خشک، شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول، سرعت جذب خالص و دوام سطح برگ داشت. بطوریکه با افزایش تراکم شاخص های رشد زودتر به حداکثر مقدار خود رسیدند و شیب کاهش منحنی بعد از مرحله تاسل دهی شدیدتر بود. عملکرد و اجزاء عملکرد در تیمار تنک کردن بوته ها درمراحل v5و v7 بترتیب به تراکم مطلوب هر رقم نزدیکتر بود بطوریکه تک بوته فرصت جبران تنش ناشی از تراکم را داشت. ولی تنک کردن بوته ها بعد از مرحله تاسل دهی(r3 ,vt و r5 )منجر به کاهش عملکرد و اجزاء آن نسبت به تراکم مطلوب هر رقم شد. این بررسی نشان داد که حصول عملکرد مطلوب به تیپ رشد گیاه و تراکم بستگی دارد، بطوریکه برای رقم دیررس با طول دوره رشد بیشتر می توان تراکم را نسبت به ارقام متوسط رس و زودرس کمتر در نظر گرفت.